Deze blog is geschreven in het kader van de Bachcantates Utrecht, t.b.v. de nieuwsbrief in augustus 2021 en de uitvoering op 5 september 2021. Uitgelichte afbeelding: ‘De val der opstandige engelen’ (1562), Pieter Brueghel de Oude.
Op zondag 5 september heb ik, na een periode van bijna twee jaar, eindelijk weer het genoegen om als bassolist een bijdrage te mogen leveren aan een Utrechtse Bachcantate. Deze keer staat ‘Ich hatte viel Bekümmernis’ (BWV 21) op het programma, met onder meer een prachtig duet voor sopraan en bas.
Het is een bezetting die Bach niet schuwde: denk bijvoorbeeld aan BWV 140, ‘Wachet auf, ruft uns die Stimme’. Dat is overigens geen verrassing als we het gemeenschappelijke thema beschouwen: de liefde tussen de ziel en de Verlosser, die kan ontstaan met een beetje vertrouwen. Een kernthema voor Bach die, in plaats van ons de vraag op te dringen: ‘Waar zouden we zijn zonder Jezus?’, ons voorhoudt: ‘Waar zouden we zijn zonder de liefde?’
Die vraag lijkt tegenwoordig zo retorisch als wat, want hoe anders dan dankzij de liefde komen kinderen ter wereld? Wie niet geboren is, is dus nergens. Echter, in Bach tijd was een gezin vaak geen resultaat van vrije partnerkeuze maar bittere noodzaak. Liefde was hard werken en veel gedeelde smart, zeker voor Bach persoonlijk. Mijn persoonlijke antwoord op de retorische liefdesvraag is desondanks anders geladen dan u misschien verwacht. Zonder de liefde zou ik niet alleen nergens zijn, ik zou ook zeker ergens ánders zijn dan waar ik nu ben: op het podium dat u en mij bij elkaar brengt.
Ik neem u terug naar 2009. Ik studeerde net filosofie in Nijmegen en had nog nooit een noot gezongen: mijn liefde ging volledig uit naar de onaantastbare wijsheid. Dat veranderde volledig toen ik in mijn tweede jaar op slag verliefd werd op een engelachtig wezen dat mij poogde voor het studentenkoor te rekruteren. En zo geschiede: ik zong de Johannes Passion van Bach, ik mocht in mijn eerste concert gelijk soleren. Als Petrus ontkende ik braaf tweemaal, zoals Bach voorschreef.
Na afloop van de uitvoering biechtte ik mijn liefde op, maar tot mijn verdriet was het nu de engel die ontkende. Even vielen we samen uit de lucht totdat ik ontdekte dat de muziek van Bach mij vleugels had gegeven. Ik maakte een duikvlucht naar het muzikale pad, fladderde naar het Utrechts Conservatorium en vond na het TENSO Europe Chamberchoir in Cappella Amsterdam een nest. Ik trok naar de hoofdstad en ontmoette mijn huidige partner, met wie ik sinds kort genesteld ben in Bussum. Ik ontdekte daar dat liefde je niet hóeft te laten vliegen: het kan je ook veilig laten landen.
Als musicerende fladderfilosoof zoek ik nog altijd naar wijsheid, naar nieuwe vragen en betere antwoorden. Toch is er voor mij één vraag die ik niet meer hoef te beantwoorden: ‘Waar zouden we zijn zonder Bach?’ U begrijpt inmiddels dat mijn antwoord luidt: nergens, en zeker niet in de Geertekerk op zondag 5 september. Dus graag tref ik u dan!